Co kryje się pod skrótami HEMS i EMS w ratownictwie medycznym?

Ratownictwo medyczne – świat skrótów HEMS i EMS

Każdy, kto miał styczność z ratownictwem medycznym, wie, że ta dziedzina pełna jest specjalistycznych określeń i akronimów. Dwa z nich – HEMS i EMS – odgrywają szczególnie ważną rolę w systemie ratownictwa medycznego. Te angielskie skróty kryją za sobą całe systemy działań, procedur i zespołów ludzkich, których misją jest ratowanie życia w nagłych przypadkach. Przyjrzyjmy się bliżej, co dokładnie oznaczają i jaką rolę pełnią w nowoczesnym ratownictwie medycznym.

EMS – podstawa systemu ratownictwa medycznego

Emergency Medical Service, bo tak rozszyfrowuje się skrót EMS, to określenie używane na całym świecie dla oznaczenia systemu ratownictwa medycznego. W Polsce odpowiednikiem jest Państwowe Ratownictwo Medyczne (PRM), ale termin EMS również funkcjonuje w nomenklaturze specjalistycznej.

System EMS obejmuje całość działań podejmowanych w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia lub życia. To nie tylko karetki pogotowia, które widzimy na ulicach, ale kompleksowa struktura składająca się z:

– Zespołów ratownictwa medycznego (ZRM)
– Dyspozytorni medycznych
– Szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR)
– Centrów urazowych
– Personelu medycznego (lekarzy, ratowników, pielęgniarek)

Głównym zadaniem systemu EMS jest zapewnienie szybkiej i profesjonalnej pomocy medycznej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Kluczowym elementem jest tzw. „złota godzina” – czas, w którym poszkodowani mają największe szanse na przeżycie i uniknięcie poważnych powikłań, jeśli otrzymają specjalistyczną pomoc.

W Polsce system ratownictwa medycznego działa w oparciu o Ustawę o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Zgodnie z jej zapisami, w strukturach PRM funkcjonują podstawowe i specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego, a także zespoły lotnicze, które są częścią HEMS.

HEMS – powietrzne ramię ratownictwa medycznego

Helicopter Emergency Medical Service (HEMS) to powietrzna część systemu ratownictwa medycznego. W Polsce funkcjonuje pod nazwą Lotnicze Pogotowie Ratunkowe (LPR), ale w dokumentacji i komunikacji międzynarodowej używa się powszechnie skrótu HEMS.

Lotnicze zespoły ratownictwa medycznego są nieocenione w sytuacjach, gdy:

– Dostęp do poszkodowanych jest utrudniony (góry, lasy, obszary odcięte od dróg)
– Konieczny jest szybki transport do specjalistycznego ośrodka medycznego
– Występuje potrzeba szybkiego dotarcia do pacjenta w stanie krytycznym
– Konieczna jest szybka ewakuacja medyczna z miejsca wypadku

Śmigłowce HEMS są wyposażone w specjalistyczny sprzęt medyczny, umożliwiający prowadzenie zaawansowanych działań ratunkowych już podczas lotu. Na pokładzie znajdują się zazwyczaj pilot, lekarz i ratownik medyczny lub pielęgniarka systemu.

W Polsce Lotnicze Pogotowie Ratunkowe operuje z kilkunastu baz rozlokowanych na terenie całego kraju, co zapewnia możliwość dotarcia do zdarzenia w czasie nieprzekraczającym 20 minut od momentu wezwania. To szczególnie istotne w przypadku pacjentów z urazami wielonarządowymi, zawałami serca czy udarami mózgu, gdzie czas ma kluczowe znaczenie.

Różnice i współpraca między HEMS i EMS

Choć HEMS jest częścią szeroko pojętego systemu EMS, istnieją między nimi istotne różnice operacyjne i funkcjonalne.

EMS działa głównie w oparciu o transport naziemny, co wiąże się z pewnymi ograniczeniami – korki na drogach, trudny teren czy warunki pogodowe mogą wydłużyć czas dotarcia do pacjenta. Z drugiej strony, karetki pogotowia mogą dotrzeć praktycznie wszędzie, gdzie jest jakakolwiek droga, niezależnie od warunków atmosferycznych.

HEMS pozwala na znacznie szybsze pokonywanie dużych odległości i docieranie do miejsc niedostępnych dla karetek, ale ma też swoje ograniczenia – nie może operować w każdych warunkach pogodowych, wymaga odpowiedniego miejsca do lądowania, a koszty jego funkcjonowania są znacznie wyższe.

W praktyce oba te systemy uzupełniają się, tworząc kompleksową sieć ratownictwa medycznego. Często to dyspozytor medyczny decyduje, który zespół – naziemny czy powietrzny – zostanie zadysponowany do danego zdarzenia. Decyzja ta opiera się na:

– Stanie pacjenta
– Dostępności zespołów
– Odległości od miejsca zdarzenia
– Warunkach pogodowych i terenowych
– Dostępności specjalistycznych ośrodków medycznych

Warunki dysponowania śmigłowców HEMS

Wykorzystanie śmigłowców HEMS podlega ścisłym procedurom i kryteriom. Nie każde wezwanie pomocy medycznej uzasadnia użycie tak kosztownego i specjalistycznego środka transportu.

Śmigłowce Lotniczego Pogotowia Ratunkowego dysponowane są przede wszystkim w przypadkach:

– Stanów nagłego zagrożenia zdrowotnego wymagających natychmiastowej interwencji zespołu HEMS
– Wypadków masowych i katastrof
– Konieczności transportu pacjenta do specjalistycznego ośrodka medycznego
– Gdy czas transportu karetką znacząco przekroczyłby „złotą godzinę”
– Gdy dojazd zespołu naziemnego jest niemożliwy lub znacznie utrudniony

W Polsce decyzję o zadysponowaniu śmigłowca HEMS podejmuje dyspozytor medyczny lub lekarz koordynator ratownictwa medycznego, na podstawie informacji uzyskanych od zgłaszającego lub zespołu ratownictwa medycznego będącego na miejscu zdarzenia.

Wyzwania i perspektywy rozwoju HEMS i EMS

System ratownictwa medycznego, zarówno w wymiarze naziemnym (EMS), jak i powietrznym (HEMS), stale się rozwija, odpowiadając na nowe wyzwania i możliwości technologiczne.

Wśród najważniejszych wyzwań stojących przed współczesnym ratownictwem medycznym można wymienić:

– Rosnące oczekiwania społeczne dotyczące czasu dotarcia i jakości udzielanej pomocy
– Konieczność ciągłego podnoszenia kwalifikacji personelu medycznego
– Potrzebę modernizacji i standaryzacji sprzętu medycznego
– Coraz wyższe koszty funkcjonowania systemu
– Problemy z dostępnością kadry medycznej

Jednocześnie pojawiają się nowe perspektywy rozwoju, takie jak:

– Wdrażanie nowoczesnych technologii teleinformatycznych usprawniających koordynację działań
– Rozwój telemedycyny pozwalającej na konsultacje specjalistyczne na odległość
– Modernizacja floty karetek i śmigłowców
– Integracja systemów ratownictwa medycznego z innymi służbami
– Wprowadzanie nowych procedur medycznych opartych na dowodach naukowych

Znaczenie HEMS i EMS w nowoczesnym systemie ochrony zdrowia

System ratownictwa medycznego, obejmujący zarówno EMS, jak i HEMS, stanowi kluczowy element nowoczesnego systemu ochrony zdrowia. Jego sprawne działanie przekłada się bezpośrednio na zmniejszenie śmiertelności i ograniczenie niepełnosprawności w przypadkach nagłych zagrożeń zdrowotnych.

Dobrze zorganizowany i wyposażony system EMS, wspierany przez lotnicze zespoły HEMS, zapewnia nie tylko szybkie dotarcie do pacjenta i udzielenie mu pierwszej pomocy, ale także właściwe ukierunkowanie dalszego leczenia. Oznacza to transport do odpowiedniego ośrodka medycznego, gdzie pacjent otrzyma specjalistyczną pomoc dostosowaną do jego stanu.

W dzisiejszych czasach, gdy liczy się każda minuta, połączenie możliwości naziemnych i powietrznych służb ratownictwa medycznego stwarza optymalne warunki dla ratowania życia i zdrowia pacjentów w stanach nagłych. Dlatego tak ważne jest dalsze wspieranie rozwoju zarówno EMS, jak i HEMS, oraz zapewnienie im odpowiednich warunków funkcjonowania.

Skróty HEMS i EMS, choć pochodzą z języka angielskiego, na stałe wpisały się w terminologię polskiego ratownictwa medycznego, symbolizując profesjonalizm, gotowość do niesienia pomocy i ciągłe dążenie do doskonałości w ratowaniu ludzkiego życia.